اولین بار کلمه گرده گل در سال ۱۷۶۰ به نام پولن (Pollen) در زبان انگلیسی مورد استفاده قرار گرفت. گرده از یک لغت لاتین گرفته شده و به معنای پودر نرم است و در فرهنگ لغت آمریکایی به مواد پودر مانندی میگویند که در بساک گیاهان گلدار تولید میشود.
گرده گل چیست؟
گرده گل دانههای خیلی کوچکی هستند که در انتهای پرچم گلها قرار میگیرند و از عوامل بارور شدن گیاهان به شمار میروند. گرده گل توسط زنبور عسل جمعآوری میشود و غذای زنبورهای جوان است و یکی از کاملترین خوراکیهای طبیعت محسوب میشود؛ زیرا تقریباً تمام مواد مغذی مورد نیاز انسان را شامل میشود.
گرده گل غنی از مواد معدنی، ویتامینها، پروتئینها، چربیها، اسیدهای چرب و آنزیمها میباشد. کاروتنوئیدها بیوفلاوونوئیها، گرده گل را عامل ضد باکتری، ضد قارچ و ضد ویروس میدانند، که مویرگها را تقویت میکند و التهاب را کاهش میدهد و سیستم ایمنی را تحریک میکند و همچنین سطح کلسترول را به طور طبیعی کاهش میدهد. در حقیقت، گرده گل پروتئین بیشتری نسبت به هر منبع حیوانی و اسیدهای آمینه بیشتری نسبت به وزن تخم مرغ یا گوشت گاو دارد و اینها فقط برخی از خواص گرده گل برای سلامتی است.
گرده گل چگونه تهیه میشود؟
زنبور عسل، گرده گل و ماده چسبناک اگلوتینات را برای پر کردن سبد گرده با استفاده از پاهای عقب خود جمعآوری میکند تا گرده گل زنبور عسل بسازد. این فرآیند شامل مرطوبسازی گلها بوسیله ترشحات دهانی زبان است و شکلگیری حبه گرده گل و چسبیدن آن به سبدهای ویژه را میسر میسازد.
زنبورداران از تلههای گرده گل در ورودی کندوها، جهت جمعآوری گرده گل خام استفاده میکنند، که جمعآوری گرده زنبور برای کاربردهای تجاری احتمالی را آسانتر میکند.
مواد مغذی گرده گل
کربوهیدراتها
کربوهیدراتها گروه اصلی مواد تشکیل دهنده هستند و حدود ۴۰ تا ۸۵ درصد گرده گل خشک را تشکیل میدهند. فراوانترین کربوهیدرات نسبت به سایر کربوهیدراتهای گرده گل، فروکتوز، و سپس گلوکز و ساکارز هستند.
اولیگوساکاریدها و پلیساکاریدها نیز اجزای تشکیل دهنده بسیار مهمی درون گرده گل هستند که به تنظیم عملکردهای بیولوژیک مختلف کمک میکنند. بعلاوه، این مواد تشکیل دهنده، به عنوان شاخصهای مشخصهای برای تشخیص منشأ گیاهی گرده گل هستند. اگرچه، به دلیل ماهیت آبگُریزی بالا، وزن مولکولی زیاد و قطبیت بسیار مشابه آنها در میان قندها، شناسایی آنها هم از طریق روش GC و هم روش رنگنگاری مایع با عملکرد بالا (HPLC)، کار دشواری است.
پروتئین و آمینواسیدها
دومین ماده فراوان تشکیل دهنده گرده گل، پروتئینها هستند که به همراه ۲۰ آمینو اسید اساسی، حدود ۱۴ تا ۳۰ درصد آن خشک را تشکیل میدهند. آمینواسیدهایی مانند پرولین، اسید گلوتامیک و اسید آسپارتیک، آمینو اسیدهای اصلی هستند، هرچند، ترکیبات و مقادیر آمینو اسیدها در میان نمونههای مختلف گرده گل بدست آمده از منشأهای گیاهی و جغرافیایی مختلف، با یکدیگر متفاوت هستند. سطوح بالای پروتئینها و آمینواسیدها باعث میشوند تا گرده گل، خوراک حیوانی بسیار عالی بوده و تغذیه انسان را ارتقا دهند.
چربیها
مطالعات پیشین درباره مقدار کل چربیهای گرده گل جمعآوری شده بوسیله زنبور عسل، مقدار ۱ تا ۱۰ درصد در گرده گل خشک را نشان داد و روشهای GC و GC-MS برای تجزیه و تحلیل اسیدهای چرب مورد استفاده قرار گرفتند. تعداد کل ۲۰ اسید چرب در گرده گل یافت شد؛ بعلاوه، محققان رابطه بین توزیع اسیدهای چرب و منشأ گیاهی آن را اثبات کردند. اگرچه، به دلیل ساختارهای پیچیده چربی و ایزومرهای مختلف چربی، شناسایی گروههای دیگر چربی از جمله فسفولیپیدها و اسفینگولیپیدها با استفاده از روش حاضر، کار دشواری است.
ویتامینها
گرده گل سرشار از ویتامین، بخصوص ویتامینهای گروه B است. ویتامین B3 با نیکوتینامید و نیاسین، جزء تشکیل دهنده اصلی در میان ویتامینهای گروه B است که نشان دهنده مکمل غذایی خوب در مقابل پلاگر میشود. بعلاوه، ویتامین A، به عنوان یک آنتیاکسیدان عالی، تقریباً به مقدار ۵/۱ میلیگرم در هر ۱۰۰ گرم گرده گل خشک وجود دارد. گرده گل همچنین حاوی ویتامین E و مقادیر جزئی ویتامین C است. اختلاف مقدار ویتامینها بین گونههای مختلف گرده گل، میتواند نشان دهنده تفاوت منشأهای گیاهی این گردههای گل باشد.
مواد معدنی
گرده گل حاوی ریزمغذیهای غنی مانند پتاسیم (K)، سدیم (Na)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، فسفر (P)، روی (Zn)، آهن (Fe)، مس (Cu)، و منگنز (Mn) است و مکمل مناسبی برای کمبودهای تغذیهای انسان میباشد. گرده گل از منشأهای گیاهی مختلف، با توجه به انواع و مقادیر مواد معدنی مختلف آنها دستهبندی میشود. از این رو، مواد معدنی موجود در آن، ممکن است نه تنها به عنوان مکمل در رژیم غذایی استفاده شوند، بلکه میتوانند نشانگرهای مشخصهای برای شناسایی منشأهای گیاهی و بررسی کیفیت گرده گل باشند.
کاروتنوئیدها
کاروتنوئیدها گروه متنوعی از پلینهایی با رنگهای زرد تا قرمز هستند که مسئول رنگ بسیاری از محصولات کشاورزی گیاهی میباشند و نقش مهمی در سلامت انسان بازی میکنند. بتاکاروتن، به ویتامین A تبدیل میشود، که ریسک ابتلا به سرطان و بیماریهای قلبی-عروقی را کاهش میدهد. محققان دریافتند که مقدار بتاکاروتن، در نمونههای گرده گل رومانیایی، نسبت به نمونههای برزیلی، بسیار پایین هستند. بر اساس این تحقیق، مقادیر کل کاروتن، به دلیل اختلافات آب و هوایی و منشأ گیاهی گرده گل، تفاوت گستردهای دارند.
جمع آوری گرده گل توسط زنبور عسل
زنبورها گرده را از بذرهای گیاه جمع آوری می کنند و آن را با مقدار کوچکی ترشح از غدد بزاقی یا شهد مخلوط می کنند و آن را در محل های ویژه به نام corbiculae قرار می دهند که بر روی پاهای عقبی زنبور قرار دارند. زنبورها بعد از جمع آوری گرده، آن را به کندو که سلول های شان عسل در آن بسته بندی شده می برند. سپس سطحی از گرده های جمع آوری شده را با یک لایه نازک از عسل و موم می پوشانند و سرانجام نان عسل تولید می شود. نان زنبورعسل در معرض فرآیند هوازی (بدون هوا و اکسیژن) قرار می گیرد و توسط اسیدلاکتیک ناشی از آن حفظ می شود. نان زنبورعسل به عنوان منبع اصلی پروتئین برای کندو زنبورعسل استفاده می شود.
براساس آخرین اطلاعات ملی، یک کندو زنبور عسل یک تا هفت کیلوگرم گرده گل در سال به ارمغان میآورد و هر روز میزان گرده جمعآوری شده از یک کندو به ۵۰ تا ۲۵۰ گرم میرسد. در اینجا بخش ویژهای قرار دارد که زنبورها برای استفاده و جمعآوری گرده گیاه از محوطه مزرعه به کار میبرند و به صورت برآمدگی (ورم) سبد مانندی جمع میکنند و دوباره بر میگردند.
بیشترین نیرو را زنبورها در جهت جمعآوری گرده به کار می برند و آنها بخشی از سبد گرده را در هنگام ورود از دست میدهند و این باعث میشود که دوباره برای گرده بیشتر برگردند.
ترکیب شیمیایی گرده گل
۳۰ درصد آن کربوهیدرات قابل هضم
۲۶ درصد آن قند (عمدتاً فروکتوز و گلوکز)
۲۳ درصد آن پروتئین (شامل ۱۰ درصد اسید آمینه ضروری)
۵ درصد آن چربی که (شامل اسیدهای چرب ضروری است)
۲ درصد آن ترکیبات فنولیک (که شامل فلاونوئیدهاست)
۶/۱ درصد آن مواد معدنی است که شامل (کلسیم- فسفر- منیزیم- سدیم- پتاسیم- آهن- مس- روی- منگنز- سیلکون و سلنیوم است.)
6/0 درصد آن ویتامین ها و اسیدهای محلول در آب هستند که شامل (c و b۶ و b۲ و b۱) است.
1/0 درصد آن ویتامین های محلول در چربی است که شامل (ویتامینهای E و A و D) است.
خواص گرده گل برای سلامتی
کاهش دهنده التهاب
فعالیت ضد التهابی گرده گل با داروهایی مانند ناپروکسین، آنالگین، فنیل بوتازون و اندرو متازین برابری می کند. محققان معتقدند که گرده گل را می توان در شرایط التهابی حاد و مزمن، شرایط فاسد شدن اولیه و بیماری های کبدی یا سمی شدن مورد استفاده قرار داد. یک مطالعه سال ۲۰۱۰ که در زیست شناسی دارویی منتشر شده است، نشان می دهد که گرده های گل در هنگام مواجه شدن با فساد کبدی ناشی از خوردن استامینوفن، فعالیت ضد التهابی مؤثری را از خود نشان می دهند.
به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند
مطالعات اخیر نشان داده است که هیدرولیز آنزیمی از گرده گل برای بیماران مبتلا به بیماری های مختلف مانند سرطان، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و فشار خون بالا مفید است. خواص آنتی اکسیدانی، در یک مطالعه سال ۲۰۰۵ مورد بررسی قرار گرفت و محققان دریافتند که آن آنتی اکیسدان قابل توجهی دارد. محققان حتی بیان کردند که فعالیت های مهارکننده گرده گل مشابه آن در غذاهای غنی شده مانند تاتو، خوراک ژاپنی مخلوط سویا و نمک، پنیر و سرکه یافت می شود.
محافظت در برابر سمیت کبد
در یک مقاله سال ۲۰۱۳ که در شواهد و مدارک پزشکی مبتنی بر مکمل و جایگزین دارو پیدا شد، این گرده خرمایی رنگ از فشار اکسید کبد محافظت می کند و باعث بهبود آسیب های کبدی ناشی از سمیت می شود. موش هایی با آسیب کبدی به ۲ گروه تقسیم شدند. یک گروه دو غلظت متفاوت گرده گل را به صورت خوراکی ۴۰۰-۲۰۰ میلیگرم در هر کیلوگرم در روز مصرف کرد و یک گروه دیگر یک داروی حاوی فلاونوئیدها را مصرف کرده بود. محققان دریافتند که هر دو دارو، آسیب کبدی را درمان کرده اند اما داروی سیلیبینین به علت اسهال شدید، هنگامی که به موش ها داده می شد باعث کاهش قابل توجه وزن و مرگ آن ها می شود. این یافته ها نشان می دهد که گرده گل جایگزین ایمن برای داروی سیلیبینین در درمان آسیب های کبدی است و می تواند بخشی از پاک کردن کبد را بر عهده داشته باشد.
تقویت سیستم ایمنی بدن
از دیگر خواص گرده گل برای سلامتی، ضد میکروبی و ضد ویروسی بودن آن است. مقاله ۲۰۱۴ در مورد سم شناسی مواد غذایی و شیمیایی و ارزیابی فعالیت های زیستی ۸ گرده گل خریداری شده از بازار نشان داد تمام نمونه ها دارای فعالیت ضد میکروبی بودند و مشخص شد گرده گل ممکن است یک جنگنده و محافظ آلرژی طبیعی باشد.
تحقیقات سال 2008 در ژاپن، در مورد تأثیر گرده گل بر فعال شدن سلول های دست، که نقش مهمی را در بیماری های مختلف آلرژیک دارد، مورد بررسی قرار داد. محققان آزمایش های VIVO و VITRO را انجام دادند و دریافتند که گرده گل به علت توانایی اش در مهار فعال شدن سلول های دست، نقش مهمی را در مرحله اول و بعد واکنش های آلرژیک ایفا می کند.
مطالعات حیوانی نشان می دهد که گرده گل می تواند به عنوان یک مکمل غذایی ارزشمند استفاده شود.
مطالعات نشان داده است که موش و موش های تغذیه شده با گرده دارای ویتامین C و منیزیم در عضلاتشان تپش قلب و ماهیچه اسکلتی مشکل به وجود آمده است. آن ها بعد از مصرف گرده، هموگلوبین و تعداد گلبول های قرمزشان بالاتر رفت. گرده گل طول عمر حیوانات آزمایشی (موش) را افزایش داده است.
رفع علائم یائسگی
مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۵ در آلمان نشان داد که هر دو ماده گرده گل و عسل باعث بهبود مشکلات جنسی و درمان یائسگی در بیماران مبتلا به آن بوده است و در بیماران مبتلا به سرطان پستان درمان ضد هورمونی دارد. بیشتر بیمارانی که در این مطالعه حضور داشتند، بهبود علائم شان گزارش شده است.
محققان معتقدند که گرده گل اگر به زنانی که علائم یائسگی دارند داده شود، باعث می شود که در مقابل یائسگی مقاوم شوند. همچنین باید به خاطر داشت که فلاونوئیدهای موجود در عسل از سرطان سینه جلوگیری می کند. استفاده از این محصول در زنان با علائم یائسگی و با مشکلات سرطانی و یا بدون سابقه سرطان سینه، موجب جلوگیری از این مشکلات می شود.
عسل باعث کاهش استرس می شود
عسل کمک می کند تا استرس کاهش یابد و از آن جایی که خواص تغذیه ای موم زنبور عسل موجب خون رسانی به بافت عصبی، تقویت ظرفیت ذهنی و تقویت سیستم عصبی می شود، این عامل باعث کاهش استرس می شود. این خاصیت عسل موجب می شود که یکی از بهترین و مؤثرترین مواد آرایشی طبیعی باشد. عسل برای افرادی که کمبود انرژی دارند به ویژه افراد پیر مفید است. حتی مقدار کمی از گرده گل در طولانی مدت موجب می شود که خلق و خوی بهتری داشته باشیم و آن استقامت فیزیکی را نیز بهبود می بخشد. در نتیجه، تقویت میل به زندگی را افزایش می دهد. همچنین می توان از آن به عنوان یک پد ضد درد استفاده کرد. به این ترتیب می توان درد را کاهش داد که این امر کاهش استرس را به همراه دارد.
گرده گل موجب درمان می شود
گرده گل به عنوان یک پماد موضعی جهت سرعت بخشیدن به روند درمان استفاده می شود. مخصوصاً که از این روش به عنوان درمان خانگی جهت رفع سوختگی استفاده می شود. گرده شامل کپس فیل است که فعالیت آنزیم ها را پس از سوختگی مهار می کند و واکنش التهابی و تورم را کاهش می دهد.
گرده ها باعث می شوند که گردش خون در عروق بهتر شود و پوست را خشک می کند. اثر ضد التهابی و ضد درد فلاونویدها در گرده گل باعث کاهش درد و همچنین از تجمع پلاکتها جلوگیری می کند. همچنین به علت فعالیت ضد میکروبی مانع از عفونت می شود و به زخم کمک می کند زودتر بهبود یابد.
گرده گل منبع خوبی از ویتامین ها و مواد معدنی است. همچنین می تواند پوست را جوان و درخشان تر کند. گرده گل خون را به تمام سلول های پوست می رساند، به بدن در سم زدایی کمک می کند و چین و چروک ظاهری را کاهش می دهد.
کاهش وزن با گرده گل
آیا گرده گل باعث کاهش وزن می شود؟ مطالعات نشان داده اند که گرده گل در بهبود متابولیسم انرژی و پروتئین عضلانی در موش هایی که در معرض محدودیت شدید غذایی هستند کمک می کند و این ثابت می کند که گرده گل موجب پیشگیری یا بهبود سوء تغذیه می شود. اما در مورد کاهش وزن چطور؟ آیا موم زنبورعسل موجب تقویت متابولیسم می شود؟ گرده گل به تنظیم هورمون ها کمک می کند و دارای فعالیت متابولیکی است که حاوی آمینو اسیدها هستند و موجب حل شدن سلول های چربی در بدن می شود و افزایش متابولیسم را به دنبال دارد.
همچنین می دانیم که گرده گل دارای مقادیر زیادی ویتامین و مواد معدنی ضروری است که به تغذیه بدن افراد با عادت های غذایی مختلف کمک می کند. تنها مقدار کمی دریافت این مواد غذایی، باعث جذب سریع می شود. بسیاری از تولیدکننده های قرص و مکمل گرده گل ادعا می کنند که این ماده می تواند وزن را سریع کاهش دهد. شواهد علمی وجود دارد که نشان می دهد این درست است، در واقع FDA تولید کننده داروهای کاهش وزن در آمریکا با استفاده از گرده گل یادآوری می کند که با استفاده از سیبوترامین و فنول فاتالئین داروهای کاهش وزن ممکن است خطر حمله قلبی یا سکته را افزایش دهد.
FDA گزارش می دهد که بیش از 50 گزارش مربوط به استفاده از محصولات کاهش وزن گرده گل از مشتریان و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی دریافت کرده اند. بدون شواهد علمی گرده گل به عنوان محصول کاهش وزن شناخته می شود. اما ما می دانیم که می تواند باعث التهاب، افزایش انرژی و فراهم آوردن طیف وسیعی از ویتامین ها و مواد معدنی مهم شود. همچنین باعث بهبود سلامت پوست و سرعت درمان را زیاد می کند به همین دلیل گرده یک جایگزین مفید است.
طریقه مصرف گرده گل
گرده گل به عنوان دارو هم قابل استفاده است. می توان آن را به ماست اضافه کرد، با غلات آن ها را پخت که بسیار مفید می باشد. می توان آن را روی سالاد به مقدار زیاد بریزیم، زیرا گرده می تواند باعث دفع مسمومیت شود. با آن می توان یک نوشیدنی ضد سم درست کرد. البته دقت کنید دانه های گرده گل اگر به آب گرم اضافه شوند پس از ۲ تا ۳ ساعت، ارزش غذایی خود را از دست می دهند.
گرده گل را می توان با آب شیر (سرد)، میوه و سبزیجات مصرف کرد. شما می توانید ترکیب را به صورت مایع بخورید یا آن را به ترکیب غذایی اضافه کنید و از مزایای گرده زنبورعسل بهره کافی را ببرید. اثرات جانبی بالقوه گرده برای اکثر افراد مفید است.
عوارض مصرف گرده گل
بزرگ ترین نگرانی مربوط به واکنش هایی است که به آلرژیک گرده دارند. اگر بعد از مصرف مکمل های گرده گل، خارش، تورم، ضعف تنفس یا سرگیجه گرفتید حتماً قبل از استفاده با متخصص مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید.
مصرف گرده ممکن است باعث تحریک رحم شود و این امر حاملگی را تهدید می کند. به همین دلیل زنان باردار باید با استفاده از راهنمای خدمات بهداشتی از گرده استفاده کنند. گرده غنی از ویتامین ها، مواد معدنی، پروتئین ها، چربی ها و اسیدهای چرب، آنزیم ها و بیوفلاوونوئیدها است. این گرده خواص ضد باکتری، ضد قارچی و ضد ویروسی دارند و باعث تقویت مویرگ ها، کاهش التهاب و تحریک سیستم ایمنی بدن و کاهش سطح کلسترول می شود.
مطالعات نشان دادند که در جلوگیری از سوء تغذیه و تغذیه نامناسب موثر است. شما می توانید گرده گل را از فروشگاه آهوتا خریداری کرده و آن را با کیک، ماست و پنیر و غلات و محصولات آبپز و سالاد مصرف کنید یا می توانید آن را به طور طبیعی با آب گرم مخلوط کرده و برای استفاده از ویتامین ها و مواد معدنی مصرف کنید.
نتیجه گیری در مورد خواص درمانی گرده گل
منظور کردن مقدار مناسب گرده به عنوان یک ماده غذایی ارزشمند در رژیم غذایی هر فرد غیر حساس به گرده، به خصوص بیماران، افراد ضعیف و کم بنیه، ورزشکاران و افرادی با قدرت جنسی اندک، مفید است. اثر مثبت گرده گل در بهبود سلامت و تقویت عمومی بدن، به این دلیل است که گرده از لحاظ مواد غذایی ضروری برای بدن، ماده ای است مغذی و مقوی که در اثر مصرف آن، رژیم غذایی کامل تر می شود و هرگونه کمبود و نیاز به مواد غذایی جبران می شود.
نظر شما درباره خواص گرده گل برای سلامتی چیست؟ لطفا تجربیات خود را در قسمت دیدگاه ها با ما در میان بگذارید.