عسل مایعی شیرین و گران‌رو است که توسط زنبورعسل و برخی حشرات دیگر تولید می‌شود. زنبورها، عسل را از ترشحات شکری گیاهان و گل‌ها (شهد گل‌ها) یا ترشحات برخی حشرات دیگر (مانند عسلک) از راه بالاآوری، فعالیت آنزیمی و تبخیر آب تولید می‌کنند. عسل در ادیان از آن نام برده شده است.
دین مبین اسلام
در قرآن در دو سوره از عسل یاد شده است. در قرآن سوره‌ای کامل به نام نحل به معنای زنبور عسل نام‌گذاری شده است. کلمهٔ نحل دو مرتبه و در آیات ۶۸، ۶۹ این سوره ذکر شده و در این آیات به خلقت زنبور و خاصیت شفابخشی عسل اشاره شده است و در انتها از اهمیت تفکر در زندگی زنبوران عسل و دریافت نشانه‌های الهی یاد شده است.
در این سوره آمده است:
و پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد که از پاره‌ای کوه‌ها و از برخی درختان و از آنچه داربست (و چفته‌سازی) می‌کنند، خانه‌هایی برای خود درست کن سپس از همه میوه‌ها بخور، و راه‌های پروردگارت را فرمانبردارانه، بپوی. (آن گاه) از درون (شکم) آن، شهدی که به رنگ‌های گوناگون است بیرون می‌آید. در آن، برای مردم درمانی است. راستی در این (زندگی زنبوران) برای مردمی که تفکر می‌کنند نشانه (قدرت‌الهی) است.
امامان معصوم (ع) نیز در روایت‌های گوناگون، ارزش غذایی و خواص دارویی زیادی برای عسل بیان کرده‌اند. از امام صادق (ع) نقل شده است که پیامبر اسلام (ص) بسیار به عسل علاقه داشتند و درباره آن فرمودند: «عَلَیکَم بِالشَّفاءِ مِن العَسَلِ وَ القُرآنِ». بر شماست که شفا را از عسل و قرآن بگیرید.
امام رضا (ع) از اجداد گرامی‌اش نقل کرده است که رسول خدا (ص) فرمود: «إن يَكُن في شَيٍء شِفاءٌ فَفِي شَرطة الحَجّامِ أو في شَربة العَسَلِ». اگر در چیزی درمان باشد، در نیشتر حجامت‌گر یا شربت عسل است.
امام رضا (ع) از نیاکان گرامی‌اش و آنان از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند که آن حضرت فرمود: «لاتَرُدٌوا شَربَةً العَسَلِ عَلي مَن اَتاکُم بِهَا». چنانچه کسی برای شما عسل هدیه آورد، دست او را رد نکنید.
و باز هم از امام رضا (ع) چنین نقل شده است: «عسل شفای هر نوع بیماری است. نوشیدن عسل در وقت ناشتا بلغم را قطع می‌کند، صفرا را کاهش میدهد و ذهن را تقویت می‌کند.»
پيامبر اعظم صلى الله عليه و آله و سلم مى‌فرمايد:
«الِطيبُ يَسَّر و العَسَلُ يَسَّر و والنَّظَرُ الَىِ الَخْضَرةِ يَسَّر و الرُّكُوبُ يَسَّرْ»] مستدرك‌الوسايل، ج 16، ص 367]
«.بوى خوش، عسل، نگاه كردن به سبزه و سواركارى موجب نشاط و طراوت مى‌گردد»
خواص عسل در قرآن و سخنان رسول اکرم (ص)
- عسل شفای هر دردی هست. خوردن عسل ناشتا بلغم را دفع، سودا را برطرف و ذهن را صاف می‌کند.
- مصرف عسل به قصد شفایی که خداوند در قرآن فرموده از خطر ابتلا به بسیاری از امراض جلوگیری می‌کند.
- عسل نوشیدنی است که به قدرت حافظه کمک کرده و حافظه را زیاد می‌کند.
- عسل هزار و یک خاصیت دارد و هزار و یک درد را شفا میدهد.
- خوردن عسل، استعمال بوی خوش و سوارکاری ونگریستن به سبزه نشاط آور است.
- بهترین نوشیدنی‌ها عسل است که به قلب نشاط بخشیده سینه را گرم کرده و به قوه حافظه کمک می‌کند.
- هر کس می‌خواهد شفا پیدا کند، باید عسل را با آب باران مخلوط کرده و صبح ناشتا بنوشد
- خداوند تعالی درعسل برکت فرستاده است و آن دوای جمیع دردهاست.
- عسل مایعی است که به تقویت قوه حافظه کمک می کند، هر کس که می خواهد حافظه ای قوی داشته باشد باید عسل بخورد.
- هرگزازنوشیدن عسل امتناع نورزید
- امام رضا(ع) از نبی مکرم اسلام(ص) نقل کرد که فرمود: «خداوند برکت را در عسل قرار داده است، درمان دردها در آن است و هفتاد پیامبر دوام سودمندی آن را از خداوند خواسته‌اند»
- و امام موسی کاظم(ع) از امیرالمؤمنین، علی(ع) نقل کرده که فرمود: «بیمار، به چیزی همانند خوردن عسل، درمان نجسته است.»
- پیامبر اکرم(ص) فرمود: «عسل چه خوب نوشیدنی‌ای است، قلب را مراقبت می‌کند و سردی سینه را از میان می‌برد.»
- امام کاظم(ع) نیز فرمود: «عسل درمان هر درد است، اگر که آن‌را از شهدش استخراج کنی».پیامبراکرم(ص) فرمود: «اگر در چیزی درمانی باشد، در نیشتر حجامت‌گر و نوشیدنی‌ای از عسل است»
- و نیز امام کاظم(ع) فرمود: «در عسل، درمان هر دردی است، هر کس ناشتا یک انگشت از آن‌را بلیسد، این عسل بلغم را پایان میدهد، صفرا را فرو می‌نشاند، تلخه سیاه ( زرداب) را مانع می‌شود، ذهن را صفا می‌بخشد و اگر که همراه با کندر خورده شود، حافظه را نکو می‌سازد» و نیز پیامبر اکرم(ص) فرمود: «عسل ، درمان است.»
عسل در دین مسیحیت
عسل در ادیان دیگر نیز به آن اشاره شده است. یحیی تعمید دهنده، بوسیله عسل نجات یافت. «لباس‌های یحیی از موی شتر ساخته شده بودند و کمربندی از چرم به کمر خود داشت. غذای او ملخ و عسل وحشی بودند.» (انجیل مارک ۱:۶، انجیل متی ۳:۴)
روزی که مسیح از مرگ بازگشت و در مقابل مریدان خود ظاهر شد، از آن‌ها تقاضای غذا کرد. آن‌ها به او ماهی سرخ شده و یک شانه عسل دادند (انجیل لوقا ۲۴:۴۲). مسیح آن غذاها را خورد تا به حواریون خود ثابت کند که او واقعاً دوباره زنده شده و تنها یک روح یا خیال نیست
دین یهود
عسل در ادیان دیگر نیز به آن اشاره شده است. همه ما درباره سرزمینی شنیده‌ایم که رودهایی از شیر و عسل در آن جریان دارند. این اصطلاح یک استعاره معروف است که یهودیان در زمان صحبت از فلسطین، جهت توصیف وفور نعمت در آن منطقه، از آن استفاده می‌کرده‌اند. این توصیف ۲۱ بار در انجیل تکرار شده است.
فیلون اسکندریه در کتاب «حیات مکاشفه» خود، قبیله‌ای از عبری‌ها به نام اسنی‌ها را معرفی می‌کند. آن‌ها در ناحیه بحرالمیت (دریای مرده) زندگی می‌کردند و تصور بر این بود که به پرورش زنبور و تولید عسل مشغول هستند.
ژوزفوس نیز در مجموعه کتاب‌های «آثار باستانی یهودیان» به اسنی‌های یهودیه اشاره می‌کند. اصطلاح یونانی اسنوس (شاه زنبور) یکی از القاب زئوس (خدای خدایان یونان باستان) بود. کاهنه‌های معبد آرتمیس، ملیسای (زنبور) و کاهنان ارشد آن‌ها، اِسِن نامیده می‌شدند.
حضرت اشعیاء (قرن هشتم پیش از میلاد) نیز به عسل و کره اشاره می‌کند: «… همه باید از عسل و کره‌ای تغذیه کنند که در قلب این سرزمین باقی مانده است» (اشعیاء ۷:۲۱).
کنار گذاشتن عسل توسط یهودیان به درخواست مردم از اسماعیل، برای استفاده در آینده نیز اثبات شده است: «با ما به دلیل ذخیره گندم، جو، روغن و عسل در زمین‌هایمان، به خشونت رفتار نکن». (ارمیا ۴۱:۸)
۳۰۰ سال پیش، به سپاهیان داوود عسل داده شد، «آن‌ها تخت‌ها و تشت‌ها و ظروف سفالی و گندم و جو آوردند … و همچنین لوبیا و عدس … و عسل و کره آوردند تا داوود و مردم همراهش از آن‌ها بخورند؛ زیرا گفته بودند که مردم در بیابان گرسنه و تشنه و خسته هستند» (کتاب سموئل، بخش ۱۷، آیات ۲۸ و ۲۹).
به نظر می‌رسد که عسل هرگز از سبد غذایی آن‌ها حذف نمی‌شده است. ابن سیرَک عسل را به عنوان «یکی از اصلی‌ترین غذاها در زندگی انسان» می‌شناخت (کتاب پند و مثال، ۳۹:۲۶).
ممکن است فردی کاملاً از عسل بیزار باشد، اما برای کسی که گرسنه است، هر چیز تلخ نیز شیرین خواهد بود (کتاب امثال سلیمان نبی، ۲۷:۷).
روش هشانا (عید یهودیت)
تورات روش هشانا را با این نام معرفی می‌کند و آن را روز نخست از ماه هفتم تقویم توراتی می‌داند. یادآوری نواختن شوفار و نیز کسانی که درگذشته‌اند و همچنین روز آفرینش جهان و آدم
عید سال نو ابتدای ده روز توبه به شمار می‌آید. بنا به روایات یهودی این عید روز آفرینش حضرت آدم را خاطر نشان می‌کند، که در آن تقدیر هر موجودی در سال جدید تعیین می‌شود. مثل اینکه، بنا به تجسم تصویری شاعر، در این روز سرنوشت او در کتابی که در حضور پرودگار عالم داور تمام زمین گذاشته شده نوشته و مهر می‌شود. خداوند در این روز، زندگیِ سالِ جدیدِ جامعه و افراد را بر اساس اعمال سال گذشتهٔ آن‌ها تعیین می‌نماید. از این رو برای کلیمیان، دو روز روش هشانا تعطیل کامل مقرر شده است و آنان با حضور در کنیساها و اجرای مراسم ویژه، سرنوشت نیک و سعادت‌مندانه را از خداوند تقاضا می‌کنند.
غذاهای جشن
در شب این عید مرسوم است خوراک‌های مخصوصی که جنبه نمادین (از نظر معنای عبری) دارد می‌خورند. طبق رسوم سیبی را درون عسل می‌زنند و این دعا را می‌خوانند:
יהי רצון שתתחדש עלינו שנה טובה ומתוקה
بادا رضایت از حضور تو ای خداوند خالق ما که سال خوب و شیرینی برای ما برگردانی.
